Co o kotłach w EPBD?

Dyrektywa EPBD ma na celu ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i zużycia energii przez budynki w całej UE. Nadrzędny cel Dyrektywy jest niekontrowersyjny i ma prowadzić do poprawy jakości życia obywateli oraz obniżenia rachunków za energię, a przy tym poprawy niezależności energetycznej Europy i uzasadnienia biznesowego dla modernizacji budynków. Jak zwykle, wszystko sprowadza się do narzędzi, jakimi te cele mają zostać osiągnięte. Są to w szczególności:

• Krajowe plany renowacji budynków, które na poziomie krajowym mają uruchomić falę renowacji i doprowadzić do modernizacji najstarszych budynków (16% do 2030 r. i 26% do 2033 r.) i zmniejszenia całkowitego zużycia energii w sektorze budynków (o 16% do 2030 r. i o 20-22% do 2035 r.).
• Upowszechnienie infrastruktury rowerowej oraz ładowania pojazdów elektrycznych w budynkach.
• Określenie standardów dla budynków bezemisyjnych (ZEB), którymi muszą być wszystkie obiekty nowobudowane po 2030 r., a docelowo mają stanowić całość zasobów budowlanych w Unii Europejskiej.
• Obowiązek instalacji w budynkach urządzeń wykorzystujących energię słoneczną, w przypadku, gdy jest to technicznie i ekonomicznie możliwe. W przypadku nowych budynków mieszkalnych obowiązek ten wszedłby w życie od 31 grudnia 2029 r.

O wcześniejszym etapie prac nad dyrektywą EPBD pisaliśmy na wiosnę.

Co nowa dyrektywa EPBD mówi o kotłach gazowych?

Dyrektywa EPBD poprzez określenie wymogów dla budynków ZEB definiuje także, jakie źródła ciepła będą mogły być instalowane w nowobudowanych oraz modernizowanych budynkach. Ponieważ w debacie publicznej pojawia się wiele nieprecyzyjnych informacji w tej sprawie, warto przyjrzeć się brzmieniu wynegocjowanych przepisów.

• Punkt 14 preambuły: państwa członkowskie powinny dążyć do wycofywania samoistnych kotłów zasilanych paliwami kopalnymi, a jako pierwszy krok wstrzymane od 2025 r. powinny zostać zachęty finansowe do wymiany źródeł ciepła na samoistne kotły zasilane paliwami kopalnymi. Nadal dozwolone będzie oferowanie zachęt finansowych dla systemów hybrydowych z istotnym udziałem odnawialnych źródeł energii (OZE), takich jak kombinacja kotła z kolektorem słonecznym lub z pompą ciepła.
• Punkt 20 preambuły: dla potrzeb pokrywania zapotrzebowania na energię budynków zeroemisyjnych, energia ze spalania na miejscu paliw odnawialnych jest traktowana jako energia ze źródeł odnawialnych generowana lokalnie.
• Artykuł 2 ust. 2: „budynek bezemisyjny” oznacza budynek o bardzo wysokiej charakterystyce energetycznej, wymagający zerowej lub bardzo niskiej ilości energii i generujący lokalnie zerową emisję dwutlenku węgla z paliw kopalnych oraz bardzo niską emisję gazów cieplarnianych podczas eksploatacji, zgodnie z art. 9b.
• Artykuł 7 ust. 1: wszystkie nowobudowane budynki muszą mieć status bezemisyjnych (ZEB) od 1 stycznia 2030 r.
• Artykuł 9b ust. 6: państwa członkowskie zapewnią, że roczne zapotrzebowanie budynków ZEB na energię będzie pokrywane będzie przez:
  ▶ energię z OZE produkowaną lokalnie lub w pobliżu,
  ▶ energię z OZE wytwarzaną przez wspólnotę energetyczną,
  ▶ energię z efektywnego systemu ciepłowniczego zgodnie z dyrektywą o efektywności energetycznej (EED),
  ▶ energię ze źródeł "niewęglowych".

• Artykuł 11 ust. 5 i 6: państwa członkowskie powinny dążyć do zastąpienia samoistnych kotłów zasilanych paliwami kopalnymi w istniejących budynkach zgodnie z przyjętymi przez nie krajowymi planami dotyczącymi wycofywania kotłów zasilanych paliwami kopalnymi. Komisja Europejska wyda wytyczne dotyczące tego, co powinno być rozumiane jako kocioł zasilany paliwami kopalnymi.
• Artykuł 15: od 2025 r. państwa członkowskie nie powinny oferować żadnych zachęt finansowych do instalacji samoistnych kotłów zasilanych paliwami kopalnymi.
• Załącznik II (wzór dla krajowych planów renowacji budynków) zawiera przegląd podejmowanych przez dany kraj działań legislacyjnych, w tym w zakresie dekarbonizacji ciepłownictwa z intencją wycofania kotłów zasilanych paliwami kopalnymi do 2040 r.

Wnioski

Proces negocjacji dyrektywy EPBD na poziomie Rady Unii Europejskiej, tj. pomiędzy państwami członkowskimi, był długi i trudny. Parlament Europejski swoje stanowisko przyjął w marcu 2023 r., a Rada podejście ogólne do projektu dyrektywy - istotnie różniące się od finalnie wypracowanego kompromisu - już w październiku 2022 r. Ze względu na konsekwencje dla konsumentów proces legislacyjny rodził wiele kontrowersji ze strony państw, których warunki klimatyczne, miks energetyczny i zasoby budowlane istotnie się między sobą różnią.

Jeśli chodzi o możliwości wykorzystania po 2030 r. kotłów gazowych, uzgodniony kompromis wokół dyrektywy EPBD można odczytywać następująco:

• W budynkach bezemisyjnych (nowych i modernizowanych po 2030 r.) nie będzie można wykorzystywać samoistnych - tj. nieskojarzonych z innymi źródłami ciepła - kotłów, zasilanych wyłącznie paliwami kopalnymi, w tym węglem, gazem ziemnym i LPG pochodzenia kopalnego. Systemy hybrydowe, składające się z kotła i innych źródeł OZE, będą mogły być instalowane.
• Państwa członkowskie muszą wycofać od 2025 r. wsparcie finansowe dla wymiany źródeł ciepła na nowe źródła wykorzystujące wyłącznie paliwa kopalne. Oznacza to np. zmiany w programie "Czyste Powietrze", który odtąd mógłby finansować kotły gazowe tylko, jeśli będą one pracować w skojarzeniu z odnawialnymi źródłami energii.
• W budynkach bezemisyjnych będzie można instalować kotły zasilane odnawialnymi paliwami, jak biometan czy biopropan, bo będa one traktowane jako odnawialne źródła energii zainstalowane lokalnie.
• Ze względu na zawarte w tekście Dyrektywy bardzo nieprecyzyjne sformułowania (fossil fuel boiler, carbon-free sources), które nie znajdują definicji w prawie europejskim, co było zabiegiem celowym ze strony Rady, który pozwolił zakończyć negocjacje w 2023 r., Komisja wyda wytyczne, jak należy je rozumieć, a państwa członkowskie mogą je elastycznie zinterpretować na etapie wdrażania do prawa krajowego. Oznacza to, że w polskiej ustawie o charakterystyce energetycznej budynków, która będzie wymagała dostosowania do nowej dyrektywy, będzie można takie sformułowania jak np. "źródła niewęglowe" zdefiniować na gruncie prawa krajowego.

W praktyce negocjacje zakończyły się przeniesieniem odpowiedzialności za interpretację najbardziej kontrowersyjnych zapisów na legislatorów w państwach członkowskich, w tym w Polsce.

‍

Zdjęcie: Ciarán Cuffe, sprawozdawca Parlamentu Europejskiego dla dyrektywy EPBD