Webinarium Jak ogrzać dom? – podsumowanie

Raport powstał w odpowiedzi na potrzebę oszacowania kosztów rozwiązania kluczowego wyzwania cywilizacyjnego dla Polski, czyli likwidacji tzw. niskiej emisji, generowanej głównie przez wykorzystanie dla celów grzewczych instalacji niespełniających obecnych norm emisji, przede wszystkim starych kotłów na paliwa stałe. W Polsce jest obecnie ok. 2 mln domów jednorodzinnych w miastach – zwykle z dostępem do energii z sieci – oraz ok. 3,7 mln domów na terenach wiejskich. Około 1,5 mln gospodarstw domowych wykorzystuje starsze piece węglowe, prawdopodobnie połowa z nich jest głównym źródłem smogu w Polsce.

Prof. Łukasz Mamica z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie powiedział: „Najważniejszym instrumentem poprawy jakości powietrza w Polsce byłaby termomodernizacja domów jednorodzinnych połączona z wymianą źródeł ciepła na niskoemisyjne, jak na kotły gazowe lub pompy ciepła. Wymiana źródła ciepła w większym zakresie wpłynie na poprawę jakości powietrza, natomiast w przypadku termomodernizacji efekty środowiskowe zależne są od jej głębokości.”

Na podstawie danych ze stycznia 2022 r. (sprzed inwazji na Ukrainę), najniższe koszty ogrzewania przeciętnego domu jednorodzinnego o powierzchni 100 m² zapewniały drewno opałowe, sieć ciepłownicza, powietrzna pompa ciepła i węgiel. W drugiej grupie technologii znalazły się gaz płynny LPG, pellet oraz gaz ziemny, a niemal dwukrotnie wyższe koszty generowało ogrzewanie elektryczne. Warto przy tym zwrócić uwagę, że zmiany cen surowców obserwowane od inwazji Rosji na Ukrainę wpłynęły istotnie na koszty ogrzewania, przede wszystkim węglem oraz gazem ziemnym, ze względu na ograniczenie podaży z kierunku wschodniego.

Prof. Mamica podkreślił w swojej prezentacji, że wydatki na ogrzewanie rosną o ponad 90% w przypadku domów średnio zaizolowanych, i o ok. 167% w wariancie braku ocieplenia. W tym ujęciu jest to najefektywniejszy ekonomicznie sposób redukcji kosztów ogrzewania. Koszt termomodernizacji standardowego budynku to ok. 73 tys. zł, co przekracza zwykle możliwości finansowe mieszkańców. Bez wsparcia finansowego okres zwrotu kosztów częściowej termomodernizacji sięga 4-12 lat, w zależności od wykorzystywanego źródła ciepła.

Na potrzeby raportu przeprowadzone zostały badania ankietowe na reprezentatywnej grupie Polaków. Pokazały one, że  80% respondentów przypisuje duże lub bardzo duże znaczenie do kwestii dbałości o środowisko, a znacząca większość podejmuje szereg działań zmierzających do oszczędzania energii.

21% respondentów deklaruje, że nie stać ich na nowe technologie oszczędzania energii, 2/3 jest zniechęconych lub bardzo zniechęconych kosztami, a 60% - niedostatecznym poziomem dofinansowania. Dofinansowanie na poziomie około połowy kosztów modernizacji budynku wystarczyłoby, aby faktycznie zlikwidować problem niskiej emisji w Polsce.

Wymiana starych kotłów węglowych na ogrzewanie gazowe lub pompy ciepła doprowadziłaby do praktycznej likwidacji niskiej emisji (pyłów i benzopirenu). Oznaczałaby także redukcję emisji CO₂ w sektorze budynków – o ok. 61-65% w przypadku ogrzewania gazowego, i o ponad 50% w przypadku sprężarkowych pomp ciepła. Wartości te uwzględniają emisje pośrednie, które powstają w wyniku wytworzenia energii elektrycznej w warunkach polskiego miksu energetycznego.

Pełną wersję raportu można znaleźć na stronie https://rev4.uek.krakow.pl/.

Grzegorz Janzen z Gaspol SA dodał, że użytkownicy na terenach wiejskich, mieszkający w gospodarstwach domowych pozbawionych dostępu do sieci gazowniczej i ciepłowniczej, mają znacznie bardziej ograniczone możliwości wyboru źródła ciepła. „Gaz płynny (w tym bioLPG) stanowi wartościowe uzupełnienie miksu energetycznego na obszarach wiejskich i trudnodostępnych.” – powiedział. – „Może być stosowany jako rozwiązanie pomostowe służące pregazyfikacji społeczności, czyli na okres do podłączenia domu lub osiedla do sieci gazu ziemnego. Dla wielu spośród tych 1,5 mln ogrzewanych węglem domostw na terenach wiejskich jest to jedyna realnie dostępna w średnim okresie alternatywa dla paliw stałych.”

Gaz płynny LPG dostarczany jest do Polski drogą morską oraz cysternami kolejowymi i samochodowymi. Od inwazji Rosji na Ukrainę członkowie Polskiej Organizacji Gazu Płynnego stopniowo zmieniają kierunki dostaw na rynek polski, przy czym Gaspol już obecnie zaprzestał dostaw z Rosji i zastąpił w pełni gazem sprowadzanym przede wszystkim ze Szwecji. „Łatwość transportu LPG gwarantuje bezpieczeństwo energetyczne, a w efekcie pewność dostaw dla użytkowników końcowych w każdej sytuacji geopolitycznej” – dodał Grzegorz Janzen.

Spółka Gaspol SA oferuje także dla swoich klientów pakiet wychodzący naprzeciw postulatom nowych regulacji europejskich, składający się ze zbiornika na gaz płynny razem z modułem fotowoltaicznym. W przyszłości zamierza wprowadzić na rynek polski także instalację hybrydową, składającą się ze zbiornika na bioLPG oraz powietrznej pompy ciepła.

Jakub Doroszkiewicz reprezentujący firmę Gazuno, dostawcę absorpcyjnych pomp ciepła, omówił także zalety tych urządzeń, zasilanych gazem, szczególnie dla obiektów użyteczności publicznej. Pompy absorpcyjne nie wykorzystują sprężarek i energii elektrycznej. Pozyskują energię odnawialną z wykorzystanie gazu, co ogranicza zużycie paliwa i obniża koszty eksploatacyjne. Jednostki absorpcyjne utrzymują stabilne parametry pracy w przedziale temperatur od -30 do 45^oC. „Absorpcyjne pompy ciepła produkują energię z powietrza, gruntu lub wody z wykorzystaniem gazu jako paliwa napędowego.” – mówił Jakub Doroszkiewicz.- „W przypadku wykorzystania paliwa odnawialnego tj. biometan, biopropan czy zielony wodór możemy uzyskać nawet 100% energii odnawialnej”. Firma Gazuno dostarczyła już ponad 1500 urządzeń dla różnych obiektów między innymi: zakładów przemysłowych, jednostek samorządów lokalnych, parafii i wielu innych podobnych obiektów.

W sesji pytań od publiczności pojawiły się obawy co do znaczenia projektowanych europejskich regulacji na dostępność do ogrzewania budynków mieszkalnych źródeł ciepła wykorzystujących gaz płynny. Odpowiedział na nie Bartosz Kwiatkowski, dyrektor Polskiej Organizacji Gazu Płynnego:

• Komisja Europejska przedstawiła projekty nowelizacji dyrektywy o charakterystyce energetycznej budynków (grudzień 2021) oraz rozporządzenia wdrażającego plan RePower EU (maj 2022) – obecnie są one przedmiotem prac Parlamentu Europejskiego, a w dalszej kolejności, zapewne do końca bieżącego roku, zaakceptować je muszą Państwa Członkowskie Unii Europejskiej. Dopiero wówczas będziemy znali ostateczne brzmienie przepisów.
• Należy spodziewać się, że pomiędzy 2025 a 2027 r. wstrzymane zostanie wsparcie finansowe dla modernizacji źródeł ciepła wykorzystujących paliwa kopalne, w tym gaz. Dlatego jeśli rozważana jest wymiana kotła węglowego na gazowy, potencjalną modernizację lepiej przeprowadzić jest wcześniej. Po tym terminie środki zostaną przekierowane na wspieranie technologii pomp ciepła, w tym absorpcyjnych pomp ciepła, wykorzystujących paliwa odnawialne.
• Unia Europejska nie ma uprawnień do zakazania jakiejkolwiek technologii grzewczej. Projektowane przepisy zakładają natomiast, że od 2027 r. nowobudowane budynki użyteczności publicznej, a od 2030 r. wszystkie nowobudowane muszą mieć charakter zeroemisyjny. Źródła ciepła zainstalowane w budynkach zeroemisyjnych będą musiały wykorzystywać wyłącznie energię odnawialną, co oznacza, że nie będzie dopuszczalne stosowanie paliw pochodzenia kopalnego – ale już np. bioLPG tak.
• Źródła ciepła zainstalowane przed wejściem w życie projektowanych przepisów będą mogły być nadal eksploatowane, a na rynku będzie dostępne paliwo do ich zasilania. W rosnącym stopniu będzie to paliwo odnawialne, w tym pochodzące z przetwarzania odpadów organicznych.

W 2021 r. przedstawiciele branży gazu płynnego zrzeszeni w Polskiej Organizacji Gazu Płynnego zobowiązali się, że docelowo całe zapotrzebowanie rynku polskiego na gaz płynny będzie zaspokajane za pomocą paliw odnawialnych, w tym biopropanu o cechach fizykochemicznych identycznych do paliw wykorzystywanych obecnie. Odnawialny LPG, spełniający kryteria dyrektywy o promocji energii ze źródeł odnawialnych, pozostanie paliwem przejściowym polskiej transformacji energetycznej – szczególnie w sektorze budynków oraz małych i średnich przedsiębiorstw na obszarach wiejskich – na długo po 2030 r.

‍